.jpg)
Strategie post臋powania z dzieckiem z nadpobudliwo艣ci膮 psychoruchow膮
Bardzo wielu spo艣r贸d ma艂ych pacjent贸w poradni to dzieci nadpobudliwe psychoruchowo, ze wzmo偶on膮 potrzeb膮 ruchu, trudno艣ciami w kontrolowaniu w艂asnych reakcji, zaburzeniami koncentracji uwagi. Objawy te nie s膮 win膮 dziecka, ani jego opiekun贸w, lecz wynikaj膮 ze specyfiki funkcjonowania, a stosowanie niew艂a艣ciwych metod wychowawczych mo偶e niestety te zachowania nasila膰, dlatego tak wa偶ne jest wdro偶enie odpowiedniego post臋powania.
Dziecko nadpobudliwe przejawia wiele zachowa艅, kt贸re nam przeszkadzaj膮 i kt贸re chcieliby艣my zmieni膰. Na pocz膮tek nale偶y u艣wiadomi膰 sobie, 偶e objawy ADHD nie s膮 win膮 dziecka, rodzic贸w, ani nauczycieli, a zachowania, jakie ono prezentuje nie s膮 jego 艣wiadomym i z艂o艣liwym dzia艂aniem, lecz wynikaj膮 ze specyfiki funkcjonowania (co nie znaczy jednak, 偶e mog膮 by膰 one wym贸wk膮 na ca艂e 偶ycie!). Po drugie objawy te trwaj膮 latami i nie ma metod psychoterapeutycznych, kt贸re doprowadz膮 nagle do ich znikni臋cia, koniecznym jest wi臋c zaakceptowanie odmienno艣ci dziecka i dopiero na bazie tego podejmowanie odpowiednich dzia艂a艅 zaradczych.
W zwi膮zku z tym, 偶e objawy nadpobudliwo艣ci psychoruchowej s膮 niezale偶ne od woli dziecka, podobnie jak dysfunkcja wzroku czy s艂uchu, dlatego nie jeste艣my w stanie sprawi膰, by dziecko przesta艂o mie膰 problemy z nadruchliwo艣ci膮, impulsywno艣ci膮, czy koncentracj膮 uwagi. Mo偶emy jednak - podobnie jak przy wadzie wzroku czy s艂uchu - „zaopatrzy膰” go w odpowiednie „oprzyrz膮dowanie”, czyli strategie ukierunkowane na radzenie sobie z tymi objawami i funkcjonowanie pomimo nich. Aby to zrobi膰 musimy na d艂ugi, a nawet bardzo d艂ugi okres czasu zmieni膰 otoczenie dziecka oraz spos贸b post臋powania z nim samym, tak by mia艂o ono szans臋 radzi膰 sobie z codziennymi rzeczami i nauk膮, a tak偶e by zapobiec powik艂aniom zespo艂u (niskiej samoocenie, zaburzeniom depresyjnym, zachowania, opozycyjno – buntowniczym itp.). Musimy wprowadzi膰 w 偶ycie pewne strategie wychowawcze i konsekwentnie ich przestrzega膰.
Oznacza to stworzenie dziecku zewn臋trznej struktury: sta艂ego harmonogramu dnia, dok艂adnego planowania czynno艣ci, kt贸re maj膮 nast膮pi膰, sp贸jnych i jasnych regu艂 oraz oczekiwa艅 w stosunku do niego, a tak偶e zrozumia艂ych dla dziecka i konsekwentnych strategii post臋powania, a nast臋pnie ci膮g艂e przypominanie mu o istniej膮cych zasadach i konsekwencjach. Sta艂y plan dnia, ci膮g艂e przypominanie i rygorystyczne przestrzeganie obowi膮zuj膮cych regu艂 pomo偶e dziecku zapami臋ta膰 i skupi膰 si臋 nad tym, co nale偶y zrobi膰 i jak si臋 zachowa膰 w danej sytuacji.
Jakie zatem metody post臋powania s膮 polecane jako skuteczne w pracy z dzieckiem z ADHD?
Najog贸lniej mo偶na podzieli膰 je na 3 grupy:
1. Strategie ukierunkowane na radzenie sobie z objawami.
2. Pochwa艂y i praca z wykorzystaniem pozytywnej motywacji.
3. Systemy zasad i konsekwencji.
1.1. Strategie ukierunkowane na radzenie sobie z objawami.
Strategie te zawieraj膮 wskaz贸wki, jak radzi膰 sobie z g艂贸wnymi objawami nadpobudliwo艣ci psychoruchowej u dziecka, a wi臋c z nadruchliwo艣ci膮, nadmiern膮 impulsywno艣ci膮 oraz zaburzeniami koncentracji uwagi
I. Strategie radzenia sobie z nadmiern膮 ruchliwo艣ci膮:
· zaakceptowanie faktu, 偶e dziecko musi si臋 rusza膰
· stworzenie takich sytuacji, w kt贸rych jego poruszanie si臋 b臋dzie jak najmniej przeszkadza膰 otoczeniu.
Co to oznacza w praktyce?
Nale偶y wyznaczy膰 pewne granice dla nadruchliwo艣ci poprzez stworzenie obowi膮zuj膮cych zasad i ich przypominanie. Chodzi wi臋c o to, aby ustali膰 jasno, jakie zachowania b臋dziemy akceptowa膰 (np. wstawanie, wiercenie si臋 podczas odrabiania lekcji, skakanie z krzes艂a na dywan) , a jakich nie (wychodzenie z pokoju podczas nauki, czy skakanie po stole) i powtarza膰 je wielokrotnie, kiedy zachodzi taka potrzeba.
Ponadto warto zadba膰 o zagospodarowanie i ukierunkowanie nadmiernej aktywno艣ci dziecka poprzez zapisanie go na zaj臋cia sportowe, umo偶liwienie jazdy na rowerze, gry w pi艂k臋 itp.
II. Strategie radzenia sobie z nadmiern膮 impulsywno艣ci膮:
· Przypominanie w odpowiednim momencie o istnieniu danej regu艂y – w formie graficznej (np. znaku „stop”) lub s艂ownej (np. „zapukaj, zanim wejdziesz”)
· Przewidywanie sytuacji, w kt贸rych impulsywno艣膰 dziecka mo偶e spowodowa膰 wyst膮pienie nieodpowiedniego, b膮d藕 niebezpiecznego zachowania (konieczne jest tutaj wi臋c cz臋ste monitorowanie oraz analizowanie zachowa艅 dziecka, aby m贸c ustali膰 sytuacje sprzyjaj膮ce pojawieniu si臋 danego zachowania) i ostrze偶enie dziecka poprzez przypomnienie obowi膮zuj膮cej zasady (np. „podczas przechodzenia przez jezdni臋 trzymasz mnie za r臋k臋”)
· Konsekwentne egzekwowanie ustalonych zasad – jakiekolwiek odst臋pstwo od regu艂y powoduje, 偶e dziecko my艣li, 偶e tak b臋dzie i nast臋pnym razem
· Uczenie strategii doprowadzania rozpocz臋tych czynno艣ci do ko艅ca oraz odraczania spe艂nienia innych zachcianek
· Stosowanie kr贸tkich, jasnych i jednoznacznych komunikat贸w w stosunku do dziecka, celem unikni臋cia wci膮gania w dyskusje na temat sensowno艣ci takiego czy innego polecenia – mo偶na to uczyni膰 poprzez spokojne powt贸rzenie polecenia
· Zaakceptowanie i niezauwa偶anie niekt贸rych objaw贸w, bowiem nie wszystkie i nie od razu mo偶na zmieni膰
III. Strategie radzenia sobie z zaburzeniami koncentracji uwagi – mo偶na podzieli膰 je na trzy grupy:
1. Strategie maj膮ce na celu ograniczanie ilo艣ci bod藕c贸w docieraj膮cych do dziecka podczas wykonywania przez nie zadania, a wi臋c np.
· W domu - przygotowanie miejsca do odrabiania lekcji (puste biurko, odsuni臋te od okna, zamkni臋te p贸艂ki, wy艂膮czone radio, telewizor, przygotowane niezb臋dne przybory: zeszyt, ksi膮偶ka, d艂ugopis itp.)
· W szkole – posadzenie dziecka w pierwszej 艂awce (ale nie przy oknie czy drzwiach), z dobrym i spokojnym uczniem
2. Strategie pomagaj膮ce selekcjonowa膰 odbierane bod藕ce
· Wskazywanie dziecku tych cz臋艣ci zadania, kt贸re ma w danym momencie wykona膰 lub na kt贸re ma zwr贸ci膰 uwag臋
· Podkre艣lanie r贸偶nymi kolorami najwa偶niejszych informacji
· Przedstawianie prezentowanych informacji w formie graficznej, wykres贸w itp.
3. Strategie skracaj膮ce czas i zakres zada艅 powierzonych do wykonania
· Dzielenie z艂o偶onych polece艅 na pojedyncze
· Dzielenie zada艅 na mniejsze cz臋艣ci, dostosowane do mo偶liwo艣ci koncentracji uwagi przez dziecko
Warto przypomnie膰 jeszcze, jak nale偶y wyda膰 polecenia, aby by艂y one skuteczne:
- podejd藕 do dziecka,
- zdob膮d藕 jego uwag臋 (np. dotknij jego ramienia, nawi膮偶 kontakt wzrokowy),
- sformu艂uj jednoznaczne, 2-3 wyrazowe polecenie,
- popro艣 dziecko, by powt贸rzy艂o polecenie,
- powt贸rz polecenie,
- dopilnuj jego wykonania.
Opracowanie:
Agnieszka Treit (na podstawie ksi膮偶ki A.Ko艂akowskiego, T.Wola艅czyka i.in. „ADHD – Zesp贸艂 nadpobudliwo艣ci psychoruchowej”)
Powr贸t
